متن سخنان تابش نماینده مردم اردکان

در همایش مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام

یزدفردا"محمدرضا تابش رئیس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس شورای اسلامی در سمینار توسعه اکوتوریسم در ایران- چالش ها و راهکارها که صبح امروز از طرف مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار گردید در سخنانی با اشاره به ضرورت تدوین نظام جامع حقوق گردشگری در کشور افزود:

تعریف و تبیین جایگاه صنعت جهانگردی در نظام اقتصادی کشور آن را به عنوان یک فعالیت مهم اقتصادی که می تواند و باید درآمدزایی و اشتغالزایی داشته باشد معرفی و جذاب می کند و هم از نگرش فرهنگی محض به این مقوله که ممکن است به دلیل ضعف یا فقدان مدیریت فرهنگی، پیامد منفی جهت جذب و هدایت سرمایه گذاری ها داشته باشد، جلوگیری می نماید.

متن کامل سخنان وی بدین شرح است:

خداوند را سپاسگزارم که به من این توفیق را عطا فرمود تا در آغاز ماه پر فضیلت رجب که مصادف با ولادت حضرت امام محمد باقر (ع) است در جمع شما عزیزان حضور یابم و دقایقی را مصدّع اوقات شریفتان شوم.

از خداوند می خواهم تا ما را از فیوضات این ماه شریف بهره مند سازد و توفیق رهپویی از ائمه معصومین را نصیبمان گرداند.

به حکم ادب بر خود فرض می دانم از تمامی دست اندرکاران برگزاری این سمینار خصوصاً مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام و معاونت فرهیخته پژوهشهای بین الملل آن جناب آقای زمانی نیا و بویژه مدیر گروه مطالعات توسعه پایدار محیط زیست این مرکز سرکار خانم دکتر ببران و همکارانشان تشکر و قدردانی نمایم. همچنین مراتب سپاس خویش را خدمت اساتید و صاحب نظرانی که با مشارکت در مباحث این سمینار بر غنای آن می‌افزایند، اعلام می‌دارم.

· بنا به تعریف مجمع بین المللی اکوتوریسم (TIES) [1] ، اکوتوریسم سفری است مسئولانه به مناطق طبیعی که حافظ محیط زیست بوده و موجب بهبود کیفیت زندگی مردم محلی می‌شود. با تعریف کنوانسیون تنوع زیستی (CBD)[2]، اکوتوریسم نوعی توریسم متکی بر حفاظت و مراقبت تنوع زیستی و اکوسیستم های موجود در عرصه ها و با لحاظ نیازهای توسعه ای آنها تلقی شده که پیامد آن مشارکت جوامع محلی و ایجاد درآمد قابل اتکا برای این جوامع محلی است. به طور کلی باید گفت اکوتوریسم از حیات وحش و منابع طبیعی استفاده غیر مصرفی به عمل آورده و غیر مستقیم به حفاظت از منطقه و بهبود وضع اقتصادی مردم محلی کمک می‌کند.

· کاربرد واژه اکوتوریسم اولین بار توسط هتزر (Hertze) و از سال 1965 متداول شد. هتزر برای اکوتوریسم چهار معیار: الف) حداقل تاثیر منفی بر محیط زیست- ب) حداقل تاثیر منفی بر فرهنگ و حداکثر مسئولیت پذیری نسبت به فرهنگ جامعه میزبان- ج) حداکثر سود برای جامعه میزبان- د) حداکثر رضایت تفریحی جهت مشارکت جهانگردان را مطرح کرد.

· طبق پیش بینی سازمان جهانی گردشگری (WTO) قرن بیست و یکم قرن اکوتوریسم خواهد بود. امروزه اکوتوریسم با دارا بودن 8 شاخه اصلی و بیش از 800 شاخه فرعی در میان شاخه‌های مختلف گردشگری از

· اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. در دو دهه اخیر رشد فعالیت‌های اکوتوریسم در سراسر جهان بسیار گسترده و چشمگیر بوده، به طوریکه انتظار می رود تا پایان سال 2010 پنجاه درصد گردشگران متعلق به بخش اکوتوریسم باشند.

اکوتوریسم (گردشگری طبیعی) پدیده ای تازه و زیر بخش صنعت توریسم است که مبتنی بر مسافرت هدفمند به مناطق نسبتاً طبیعی برای مطالعه، لذت جویی و استفاده معنوی از مناظر، گیاهان و جانوران و هر نوع جنبه فرهنگی معاصر یا گذشته موجود در این مناطق می باشد. اکوتوریسم اثرات کمتری بر محیط زیست و بافت فرهنگی وارد نموده و حتی با تاکید بر حفظ محیط زیست و منابع طبیعی بر ارزش های فرهنگی و بومی مناطق محلی اثر می‌گذارد. اکوتوریست‌ها غالباً توریست هایی هستند که هنجارهای فرهنگی، اجتماعی و مذهبی کشور میزبان را رعایت می کنند. آنها عموماً دارای گرایش زیست محیطی بوده و می توانند نقش موثری در پالایش آلودگی ها، حفاظت محیط زیست و تبلیغ و گسترش فرهنگ زیست محیطی در بین مردم داشته باشند.

بدلیل اهمیت اکوتوریسم سازمان ملل، سال 2002 را به عنوان سال بین المللی اکوتوریسم اعلام نمود و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان (UNEP)، سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت هایی در این سال ساخت و اولین نشست جهانی اکوتوریسم در سال 2002 در کبک کانادا برگزار شد.

نگاهی گذرا به وضعیت جهانگردی و جایگاه اکوتوریسم در این صنعت

صنعت جهانگردی یکی از مهمترین فعالیت‌های اقتصادی در سطح جهان محسوب می شود. این فعالیت مهم اقتصادی 10 درصد تولید ناخالص جهانی و 10 درصد اشتغال جهان را به خود اختصاص داده است. به همین دلیل رقابت تنگاتنگی بین قدرت های بزرگ جهانگردی جهان برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار وجود دارد. در این زمینه کشورهایی که راهبردهای مشخصی برای توسعه جهانگردی دارند، توانسته‌اند با کسب عنوان برترین مقصد، سهم بیشتری از درآمدهای جهانگردی را به دست آورند.

سازمان جهانی جهانگردی رشد سالیانه صنعت جهانگردی را تا سال 2010 بین 4/3 تا 7/6 درصد پیش بینی کرده است که اکوتوریسم با رشد سالیانه 30 تا 40 درصد بالاترین رشد را در بخشهای مختلف گردشگری داراست. جامعه اکوتوریسم (TES) پیش بینی کرده در پایان سال 2010 حدود 50 درصد توریست های جهان را طبیعت گردان یا اکوتوریست ها به خود اختصاص می دهند.

طبق آمار سازمان جهانی جهانگردی به ازای ورود هر گردشگر دو تا شش شغل به صورت مستقیم و با احتساب مشاغل در بخش های تولیدی و خدماتی برای هر گردشگر 9 تا 15 شغل ایجاد می شود. تعداد مشاغل ایجاد شده در مقابل ورود هر اکوتوریست 5/1 برابر تعداد مشاغل ایجاد شده به ازای ورود یک توریست می باشد. در کل ارتباط معناداری بین توسعه اکوتوریسم با رونق اقتصادی جوامع محلی و رفع محرومیت آنها وجود دارد.

وضعیت تنوع اقلیمی و داشته های طبیعت گردی ایران

ایران دارای 2500 کیلومتر نوار ساحلی، وجود 14 اقلیم مختلف، بزرگترین دریاچه جهان، 20 جزیره در خلیج فارس، 21 تالاب بین المللی، 9 ذخیره گاه زیست کره، 25 پناهگاه حیات وحش، بیش از 12 میلیون (حدود 8/7% از مساحت کشور) هکتار مناطق حفاظت شده، 8 اثر طبیعی ملی، 285 پارک و ذخیره گاه جنگلی است. سواحل مرجانی و غارها مجموعه گسترده ای از جاذبه های انسانی و منابع پراکنده طبیعی شامل چشم اندازهای جغرافیایی و آثار و ذخایر طبیعی داشته های طبیعت گردی ایران را تشکیل می دهد. از سوی دیگر دو رشته کوه مرتفع و وسیع البرز و زاگرس با دارا بودن بیش از 30 قله مرتفع تر از بلندترین قله‌های اروپا و آمریکا، مجموعه ای از چشم اندازهای کوهستانی را ایجاد کرده اند که بخشی از منابع طبیعی بالقوه ایران را تشکیل می دهند.

همچنین شمال ایران آخرین بازمانده از جنگل های هیرکانی در جهان، بیابان های وسیع از جمله کویر لوت بعنوان تنها منطقه عاری از حیات در جهان، کویر شهداد به عنوان گرمترین بیابان جهان، کویر چهارگانه حفاظت شده و معیشت کوچ نشینی از دیگر داشته های طبیعت گردی در ایران به شمار می‌روند.
وضعیت تنوع گیاهی و جانوری ایران

وجود 5 ناحیه رویش گیاهی همراه با تنوع آب وهوایی، همچنین وجود 12 هزار نوع گیاه قسمتی از تنوع گیاهی ایران به شمار می آید. از 2000 نوع گون که در جنوب غرب آسیا وجود دارد 1000 نوع آن در ایران زیست می‌کنند. جنس هزار خار 220 گونه دارد که انحصاراً در فلات قاره ایران دیده می‌شود. گیاه کلاه میر حسن حدود 100 گونه در فلات قاره ایران دارد که در هیچ جای جهان نمی‌روید. 25 گونه انحصاری بادام در فلات ایران و قفقاز است که منشاء بادام های زراعی و تنوع زیستی هستند.

ایران با داشتن 12 گونه از جد گندم پر تنوع ترین کشور از نظر ژن گیاهی در این زمینه است. جنسی از خانواده پامچال بنام دیونیزیا 30 گونه در ایران دارد که در هر کوه زاگرس یک گونه خاص از این پامچال صخره ای قابل مشاهده است. گیاهان دیگری خاص ایران هستند مانند انار، پسته و لاله واژگون که خاص زاگرس است و تعداد 25 گونه از آن را در این منطقه داریم. پیاز این گیاه در قرن 16 از ایران به اروپا رفت. زنبق ها و لاله ها هم در ایرن جایگاه ویژه ای دارند.

وجود بیش از 191 گونه جانوری شاخه پستانداران، یک هزار گونه موجودات آبزی، 93 درصد ذخیره ماهیان خاویاری جهان، 174 گونه ماهی، 20 گونه دوزیست، 81 گونه خزنده و 520 گونه پرنده در ایران که به تنهایی به اندازه کل پرندگان سراسر قاره اروپا هستند حاکی از تنوع گسترده جانوری در این کشور است. با این وصف بدون تردید طبیعت گردی در ایران از مزیت نسبی افزون تری نسبت به دیگر شاخه های توریسم برخوردار است.
مزیت های نسبی طبیعت گردی و وضعیت اکوتوریسم در ایران

کشور ایران به لحاظ ماهیت زیست محیطی، منابع مهم طبیعی، جغرافیای اقلیمی و تنوع زیستی دارای بهترین زمینه برای جذب اکوتوریست ها در سطوح ملی و بین المللی است. این تنوع جغرافیایی زمینه زیست گونه های بسیار متفاوت گیاهی و جانوری را در ایران فراهم کرده است. آنچنان که جاذبه های اکوتوریستی قابل سرمایه گذاری در کشور ما، بیانگر آن است که طبیعت گردی در ایران یک منبع مهم اقتصادی کم نظیر و مستعد است.

ایران از نظر وجود آثار تاریخی و فرهنگی در میان ده کشور اول جهان قرار دارد و از نظر جاذبه‌های اکوتوریسمی، تنوع اقلیمی و زیست محیطی جزو پنج کشور برتر دنیا به حساب می آید. اکوسیستم های ایران، بستر مناسبی برای سودآوری و ایجاد فرصتهای مناسب اقتصادی هستند. ولیکن به لحاظ جذب گردشگر در جهان جایگاه هشتادم را دارا هستیم.

طی چند سال اخیر تشکل های طبیعت گردی کشور رو به فزونی رفته است و در برنامه سفرهای دفاتر خدمات مسافرتی تورهای طبیعت گردی هم به چشم می خورد. ولیکن هنوز این شاخه از گردشگری آن طور که باید در کشورمان جایگاهی ندارد. شاید بتوان گفت نداشتن یک متولی واحد برای امر گردشگری کشور در این خصوص بی تاثیر نباشد. از سوی دیگر همسو نبودن سازمان ها و ارگان های مختلف در حوزه گردشگری از دیگر عواملی است که بهره‌برداری درست از منابع طبیعی ایران را به فراموشی سپرده است. هر چند کمیته طبیعت گردی در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سعی کرده با اقداماتی چون تدوین سند ملی طبیعت گردی گام هایی در این خصوص بردارد، اما چنین اقداماتی شرط لازم برای جذب جهانگردان خارجی به منظور آشنایی با زیست بوم طبیعی ایران است ولی کافی نیست. در حال حاضر تعداد طبیعت‌گردانی که تنها به قصد بازدید از طبیعت بکر ایران به کشورمان سفر می کنند بسیار کم بوده و فقط شاهد حرکتهای اندکی در حوزه طبیعت گردی بین گردشگران داخلی هستیم.
سهم جهانگردی و اکوتوریسم در اقتصاد ایران

درآمد صنعت گردشگری در سال گذشته میلادی در زمینه اشتغال و توسعه 500 میلیارد یورو بوده و حدود 880 میلیون گردشگر از کشورهای مختلف دیدن کرده اند که نشان از رشد 5/5 درصدی این صنعت نسبت به سال گذشته میلادی دارد. این میزان درآمد معادل 10 درصد تولید ناخالص جهان، 4/11 درصد اشتغال (در همین زمان اشتغال ایجاد شده در جهان از طریق گردشگری 340 میلیون نفر که از هر هشت نفر مشغول به کار در دنیا یک نفر در این بخش فعالیت دارد) و 11 درصد درآمد کل جهان است. این در حالی است که درآمد سالانه صنعت گردشگری در ایران بین 250 تا 300 میلیون دلار بوده و میانگین درآمد سهم ایران از درآمد صنعت گردشگری جهان 4 صدم درصد می‌باشد. سهم ایران در ورودی های جهانگردی طی سالهای اخیر نسبت به سالهای قبل تغییری نکرده و در حال حاضر تنها 24/0 درصد ورودیهای جهانگردی جهان را به خود اختصاص داده است.

آمارهای اعلام شده طی سالهای گذشته که از مجموع گردشگران وارد شده به ایران تنها 2/2 درصد آنها اکوتوریست بوده اند مشخص می‌نماید اکوتوریسم سهم اندکی در اقتصاد ملی کشور دارد. به اعتقاد برخی از صاحب نظران بین المللی صنعت اکوتوریسم، عمده ترین مشکل و مانع پیش روی این بخش از گردشگری در ایران دغدغه های سیاسی و امنیتی و تصور ناصحیح جهانیان از وضعیت کشور می باشد.

سازمان جهانی جهانگردی پیش بینی کرده با توجه به تنوع اقلیمی ایران درآمد اکوتوریسم در سال 2010 میلادی می تواند برای کشورمان به 12 میلیارد دلار برسد. بنا به پیش بینی این سازمان در سال 2020 میلادی ضعیف ترین و پائین ترین کشورهای توریست پذیر جهان از طریق این صنعت افزون بر 20 میلیارد دلار درآمد کسب خواهند کرد. اگر چه پیش بینی این موضوع که تا آن سال چه مقدار از این درآمد در ایران تحقق می یابد. عملاً مقدور نیست اما به گفته کارشناسان با توجه به جاذبه‌های اکوتوریستی ایران همچون تنوع اقلیمی گسترده و تنوع گیاهی و جانوری دستیابی به درآمد بالاتر از 30 میلیارد دلار در سال 2020 میلادی برای کشورمان دور از دسترس نیست.
جایگاه سفر و اکوتوریسم در مذهب و فرهنگ ما

در فرهنگ و مذهب ما سفر و سیر و سیاحت از جایگاه والایی برخوردار است و نسبت به انجام آن توصیه های فراوانی داریم.

قرآن کریم در هفت آیه (آیات 41 سوره روم، 137 آل عمران، 11 انعام، 36 نحل، 69 نمل، 20 عنکبوت و 18 سبا) نسبت به «سیر و فی الارض» سفارش می کند که در هر کدام حکمتی و پند و اندرز یا تهدید و انذاری نهفته است.

قُلْ سیروُا فیِ الاَرْضِ فَانْظُروُا کَیْفَ بَدَاَ الْخَلْقَ ثُمَّ ا...ُ یُنشِیُ النَّشْاَهَ الاخِرَهَ اِنَّ ا...َ عَلیَ کُلِّ شَیْ ءٍ قَدیرٌ. آیه 20 سوره عنکبوت

بگو در زمین بگردید و بنگرید که خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است و باز خدا (به همین گونه) جهان آخرت را ایجاد می کند همانا خداوند بر همه چیز توانا است.

هدف این آیه دعوت از مردم (به سیر آفاقی) در مسئله معاد است و این آیه و آیه قبل از آن امکان معاد را از طریق وسعت قدرت خداوند اثبات می کند.

در باب سوم گلستان حکایت 78 ، سعدی علیه الرحمه در فواید سفر و طبیعت گردی آورده است: پسر گفت ای پدر، فواید سفر بسیار است از نزهت (گشادگی) خاطر و جّر (همراه آوردن) منافع و دیدن عجایب، و شنیدن غرایب و تفرج بلدان و محاورت خلّان (دوستان) و تحصیل جاه و ادب و مزید مال و مکتسب و معرفت یاران و تجربت روزگاران چنانکه سالکان طریقت گفته اند:

تا به دکان و خانه در گروی

هرگز ای خام آدمـــی نشوی

برو انـدر جهــان تفرج کن

پیش از آنروز کز جهان بروی

همه این فقرات اشاره است به ابیات منسوب به حضرت امیر المومنین علی علیه السلام که می‌فرماید:

و سَافِرْ فَفِی الاَسْفارِ خَمْسُ فَوائِدِ

تَغَرَّبْ عَنِ الاَوْطانِ فِی طَلَبِ الْعُلیَ

تَفرُجُ هَمٍّ وَ اکْتِسَابُ مَعیشَةٍ

وَ عِلْمٌ وَ آدابُ وَ صُحْبَة مَاجِدِ

در جستجوی بزرگی از وطن خود دور شو و سفر کن زیرا در سفر پنج فایده است برطرف‌کردن اندوه و کسب وسیله زندگی و دانش و ادب و هم نشینی با اشخاص بزرگوار.

بسیاری از شعرای ما در باب سفر و فواید آن اشعار نغز و زیبایی سروده اند که به چند نمونه آن اشارتی دارم:

چو آب بحـر سـفر کرد بر هوا در ابــر           خلاص یافت ز تلخی و گشت چون حلوا

فرات و دجله و جیحون چه تلخ بودندی            گر ایســتاده بدندی بجـــای، چون دریا (مولوی)

به آب دریا بنگر که تا ز موضع خویش            سـفر نکرد نیامــد از او پدید گهــر (ازرقی)

عیسی مسیح گشت چو راه سـفر گرفت               موسی کلیم گشت چو افتاد در سـفر

اندر ســـفر بلند همــی گردد آفتاب                         اندر ســفر کمــال پذیرد همی قمر(معزی)

برو انــــدر جهـــان تفـرج کـــن                                پیــش از آن روز کز جهــان بروی(سعدی)

در بسیاری از سفرنامه ها و کتب تاریخی از جمله سفرنامه ناصر خسرو و کلیله و دمنه در فوائد و آداب سفر نکات نغز و بدیعی بیان شده است.

نمونه های ذکر شده شاهدی است بر جایگاه رفیع توریسم و طبیعت گردی در فرهنگ غنی ما ایرانیان و اهتمامی که مذهب ما به این مقوله دارد. باید با این پشتوانه غنی و قدر دانستن موقعیت ممتاز و بی بدیل کشورمان از نظر جاذبه های اکوتوریستی، تنوع اقلیمی و زیست محیطی و وجود آثار تاریخی و فرهنگی ارزشمند، برای جذب گردشگران داخلی و بین المللی خصوصاً در زمینه اکوتوریسم که بعد از توریسم فرهنگی و مذهبی سومین بخش مهم گردشگری کشور است برنامه‌ریزی کنیم و اقداماتی اساسی و در خور شان مردمان این سرزمین پر افتخار را سامان دهیم و توجه داشته باشیم که در جهان معاصر پدیده توریسم به عنوان یک پدیده اجتماعی بسیار مهم دولتها را به برنامه ریزی و تفکر وا داشته است و اکوتوریسم گر چه جذاب است و سرمایه گذاری زیادی نمی خواهد اما چون با طبیعت سر و کار دارد نباید صرفاً به آمار مثبت و از جمله افزایش رشد اقتصادی توجه داشت، امری که متاسفانه در برخی کشورهای فقیر دنیا در حال تجربه شدن است. ورود توریسم به این مناطق باعث شده تا مردم برای عایدی بیشتر کار اصلی (از جمله کشاورزی) را رها کنند، اراضی مرغوب جنگلی و کشاورزی به عرصه های تجاری و مسکونی تبدیل گردد. تولیدات کشاورزی کاهش یابد و حتی در مردمان آن نواحی تغییرات غذایی رخ دهد و فرهنگ و آداب و رسوم آنها مورد هجمه و تغییر قرار گیرد و تخریب گسترده در خاک و آب و منابع طبیعی موجب به هم ریختن اکوسیستم این مناطق شود.

ما باید در توسعه اکوتوریسم با تکیه بر پشتوانه غنی مذهبی و فرهنگی امان این تجربه ها و مسائل را مدنظر قرار دهیم و با برنامه ریزی صحیح و کنترل روی اقتصاد، فرهنگ و محیط طبیعی این مناطق، خسارت ها را به حداقل رسانده، پایداری اکوسیستم را تضمین کنیم و به منافع اقتصادی سرشار و ایجاد اشتغال موثر دست یابیم.

امری که باید مسئولان گردشگری کشور را به فعالیت مضاعف وا دارد تا در برنامه های توسعه پنج ساله و قوانین مصوب مجلس جایگاه توریسم و اکوتوریسم بیش از آنچه هست تقویت شود. بدیهی است نمایندگان محترم مجلس به این مقوله علاقمند و کمک کار سازمانهای متولی خواهند بود. سازمان محیط زیست نیز با توجه به وظایف سازمانی خود که حفاظت از مناطق 4 گانه پارک های ملی، مناطق حفاظت شده، پناهگاههای حیات وحش و آثار طبیعی بکر را عهده‌دار است، می تواند مظاهر طبیعی و بکر و کم نظیر موجود در این عرصه ها و گونه های تحت حفاظت (مانند ببر، پلنگ آسیایی، گور خرر ایرانی، گوزن زرد و تمساح پوزه کوتاه و ...) را با رعایت استانداردها و ضوابط فنی در خدمت توسعه اکوتوریسم قرار دهد.

برای دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله و جذب 20 میلیون نفر گردشگر باید به بهترین نحو از کلیه پتانسیل های موجود در کشور برای جذب گردشگران و اکوتوریست های داخلی و خارجی استفاده نمود.

ضرورت دارد جایگاه ویژه صنعت اکوتوریسم در برنامه های توسعه مشخص و ساز و کارهای شناسایی و توسعه مناطق مستعد اکوتوریسم در کشور پیش بینی شود و اعتبارات لازم در بودجه های سنواتی لحاظ گردد و ساختار سازمانی و نظام مدیریتی علمی و کارآمد و برنامه های راهبردی تدوین و مدل های توسعه اکوتوریسم به گونه ای طراحی شود که مشارکت جوامع بومی در فرآیند برنامه ریزی و اجرا و مدیریت تمامی فعالیت های اکوتوریستی را در بر داشته باشد.

فرهنگ سازی، اطلاع رسانی عمومی و اجرای برنامه های آموزشی درخصوص نقش اکوتوریسم در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، همچنین زمینه سازی جهت مشارکت بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری و بهره برداری از صنعت اکوتوریسم و جلب و تقویت همکاری بین سازمانهای داخلی و موسسات بین المللی درخصوص توسعه این صنعت و مشارکت در اقدامات ملی و بین المللی می تواند ما را به نتایج مطلوبی رهنمون سازد.

تدوین نظام جامع حقوق گردشگری در ایجاد تصویر مثبت ذهنی و احساس امنیت گردشگران نقش به سزایی خواهد داشت.

تعریف و تبیین جایگاه صنعت جهانگردی در نظام اقتصادی کشور آن را به عنوان یک فعالیت مهم اقتصادی که می تواند و باید درآمدزایی و اشتغالزایی داشته باشد معرفی و جذاب می کند و هم از نگرش فرهنگی محض به این مقوله که ممکن است به دلیل ضعف یا فقدان مدیریت فرهنگی، پیامد منفی جهت جذب و هدایت سرمایه گذاری ها داشته باشد، جلوگیری می نماید.

در هر صورت ظرفیت های کشور برای توسعه صنعت توریسم و اکوتوریسم بسیار قابل توجه و ابزار و امکانات مناسبی برای توسعه آن مهیاست که با درک صحیح از نیازهای داخلی و تعامل مثبت و سازنده با جوامع بین المللی و تکیه بر فرهنگ غنی این سرزمین پر افتخار می تواند پیامدهای مثبتی در عرصه های مختلف برای کشورمان به ارمغان آورد.